سنکوپ به معنای غش کردن است. از آنجایی که جریان خون مغز به طور قابل توجهی و به طور موقت کاهش می‌یابد، هوشیاری و وضعیت بدنی موقتی از دست می‌رود و به عبارت دیگر غش می‌کنیم. سنکوپ، به نام غش نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که در نتیجه کاهش موقت جریان خون به مغز ایجاد می‌شود. سنکوپ ممکن است به دلایل مختلفی از جمله نارسایی قلبی، کمبود اکسیژن، فشار خون پایین و یا شوک ایجاد شود. از آنجایی که سنکوپ ممکن است نشانه‌ی یک بیماری زمینه‌ای جدی باشد، افراد مبتلا به غش باید به یک مرکز بهداشتی مجهز مراجعه کنند.
مغز حدود 15 تا 20 درصد خونی که توسط قلب پمپ می‌شود را دریافت می‌کند. در صورت کاهش جریان خون به مغز به علت دلایل مختلف، وضعیتی به نام سنکوپ ایجاد می‌شود. سنکوپ یا غش معمولاً با از دست دادن موقت هوشیاری همراه است. پس از سنکوپ، معمولاً فرد بلافاصله بهبود می‌یابد و هوشیار می‌شود. بعد از سنکوپ طبیعی است که فرد کمی گیج و گیج شود.
سنکوپ یک بیماری بسیار شایع در جامعه است و با افزایش سن بیشتر می‌شود و میزان سنکوپ ممکن است تا 6 درصد در افراد بالای ۷۵ سال افزایش یابد.
انواع مختلف سنکوپ (غش) چیستند؟
سنکوپ به عنوان یک مشکل سلامتی، در پس‌زمینه‌ی علل مختلف ایجاد می‌شود و بسته به علت اصلی می‌توان آن را به زیرگروه‌های مختلفی تقسیم کرد:
سنکوپ وازوواگال (سنکوپ قلبی نوروژنیک):
این نوع سنکوپ، شایع‌ترین نوع آن است و زمانی رخ می‌دهد که کاهش ناگهانی فشار خون باعث کاهش جریان خون به مغز می‌شود. به دلیل آناتومی بدن انسان، در حالت ایستاده، خون در قسمت پایین بدن به دلیل جاذبه زمین جمع می‌شود. قلب و سیستم عصبی خودمختار سعی می‌کنند این وضعیت را جبران کنند و فشار خون را ثابت نگه دارند. هنگامی که در مکانیسم جبران مشکلی وجود دارد، فشار خون کاهش می‌یابد، جریان خون به مغز کاهش می‌یابد و سنکوپ رخ می‌دهد.
سنکوپ وازوواگال ممکن است به دلیل شرایط فیزیکی و عوامل عاطفی (روانی) ایجاد شود. عوامل محرک عبارتند از:
- کمبود مایعات (دریافت کافی مایعات)
- استرس شدید
- اضطراب
- ترس
- درد
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- هایپرونتیلاسیون (تنفس سریع)
- سرفه شدید، پوشیدن ژاکت تنگ (حساسیت بیش از حد سینوس کاروتید)
- ادرار کردن (سنکوپ ادراری)
سنکوپ وضعیتی یا افت فشار خون موقعیتی، نوعی سنکوپ است که ناشی از تغییرات فشار خون به دلیل تغییر موقعیت ایجاد می‌شود. به عنوان مثال، بلند شدن ناگهانی از حالت دراز کشیدن می‌تواند باعث سنکوپ وضعیتی شود. کم‌آبی بدن و برخی داروها نیز می‌توانند عامل سنکوپ وضعیتی باشند. سنکوپ وضعیتی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فشار خون سیستولیک حداقل ۲۰ میلیمتر جیوه و فشار خون دیاستولیک با تغییر موقعیت حداقل ۱۰ میلیمتر جیوه کاهش می‌یابد.
سنکوپ قلبی یا افت فشار خون قلبی، هنگامی رخ می‌دهد که با توجه به یک مشکل قلبی یا عروقی، مقدار خونی که به مغز می‌رود کاهش می‌یابد. بیماری‌های قلبی عروقی که می‌توانند باعث سنکوپ قلبی شوند عبارتند از:
- آریتمی (ریتم غیرطبیعی قلب)
- اختلال در جریان خون به دلیل مشکل ساختاری در قلب
- احتقان در عروق تغذیه کننده قلب (مانند حمله قلبی)
- بیماری دریچه قلب، به عنوان مثال تنگی دریچه آئورت
- لخته خون
- نارسایی قلبی
افرادی که دچار بیماری قلبی هستند و با مشکلات غش روبرو هستند، حتما باید به متخصص قلب مراجعه کنند. همچنین، افرادی که بیماری قلبی شناخته شده‌ای ندارند، اما علائم بیماری قلبی را نشان می‌دهند، نیز باید به طور دقیق برای بررسی بیماری‌های قلبی عروقی مورد بررسی قرار گیرند.
غش عصبی چیست؟
غشی که ناشی از یک اختلال عصبی مانند تشنج، سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا رخ می‌دهد، به عنوان سنکوپ عصبی شناخته می‌شود. اگرچه نادر است، اما شرایطی مانند میگرن و هیدروسفالی ممکن است به عنوان علت غش عصبی شناخته شوند.
سندرم تاکی کاردی ارتواستاتیک وضعیتی (POTS)
سندرم تاکی کاردی ارتواستاتیک وضعیتی، وضعیتی است که در آن نبض پس از ایستادن از حالت درازکش یا نشسته، بیشتر از حد طبیعی می‌شود. در این سندرم، نبض ممکن است به میزان ۳۰ ضربه در دقیقه یا حتی سریع‌تر از روند طبیعی خود شود. سندرم تاکی کاردی ارتواستاتیک وضعیتی معمولاً در ۱۰ دقیقه اول پس از ایستادن رخ می‌دهد و درصد بروز غش در زنان بیشتر از مردان است.
چه خوراکی‌هایی باعث غش می‌شوند؟
سنکوپ می‌تواند ناشی از بسیاری از شرایط قلبی عروقی، عصبی و روانی باشد. برای پیدا کردن علت سنکوپ، شکایات دیگر بیمار علاوه بر غش بررسی می‌شود و بیمار به دقت معاینه می‌شود. با تمام این بررسی‌ها، علت حدود یکی از سه مورد سنکوپ معلوم نمی‌شود. گاهاً مصرف کم کربوهیدرات و آب می‌تواند منجر به غش شود. همچنین، خوردن برخی از داروها از جمله داروهای فشار خون و ضدافسردگی می‌تواند این حالت را تشدید کند.
علائم غش کردن
به عنوان مثال، در غش کردن ناشی از آریتمی، ممکن است علائم اضافی مانند تپش قلب و تعریق در بیمار دیده شود. در غش کردن ناشی از سکته مغزی، ممکن است علائمی مانند تغییر حالت روانی فرد، اختلال گفتاری و کاهش قدرت حرکتی بروز کند.
علائم شایع مرتبط با غش در زنان و مردان عبارتند از:
- از دست دادن هوشیاری
- سرگیجه
- بی دلیل سقوط کردن
- احساس تنبلی و خستگی
- غش بعد از غذا یا ورزش
- احساس عدم ثبات در هنگام ایستادن یا ایستادن
- اختلالات بینایی مانند باریک شدن میدان دید یا دیدن نقاط سیاه
- سردرد
زمانی که با شکایت از غش مواجه شدیم، بهتر است به پزشک مراجعه کنیم. افرادی که به بیماری هایی شناخته شده مانند آریتمی، صرع، افت فشار خون ارتواستاتیک و ... رنج می‌برند، ممکن است هر از گاهی با وضعیت غش مواجه شوند. اگر این وضعیت در حد آگاهی پزشک باشد و فرد اقدامات احتیاطی لازم را در برابر غش انجام دهد، سنکوپ ممکن است وضعیت خیلی فوری نباشد. با این حال، در صورتی که غش ناگهانی و بدون دلیلی رخ داده باشد، حملات غش شناخته شده قبلی بیشتر می‌شوند، یا اگر هیچ ناراحتی برای توضیح غش وجود ندارد، باید در اسرع وقت با پزشک مشورت کنیم.
برای تشخیص علت غش، ابتدا شرح حال دقیق افرادی که شکایت غش دارند و به پزشک مراجعه می‌کنند، گرفته و معاینه می‌شود. برای بررسی تغییرات احتمالی فشار خون، وضعیت فشار خون بیمار با دراز کشیدن، نشستن و ایستادن اندازه‌گیری می‌شود. این تست اطلاعاتی در مورد اینکه آیا سنکوپ منشأ موقعیتی دارد یا خیر را ارائه می‌دهد.
برای بررسی علل احتمالی سنکوپ، می‌توان از روش‌های تشخیصی مانند پایش 24 ساعته فشار خون، روش‌های عملکرد قلب مانند ECG یا ECO، آزمایش خون برای مشاهده سطح قند یا الکترولیت خون استفاده کرد. همچنین، از روش‌های تصویربرداری مانند توموگرافی مغز نیز می‌توان برای تشخیص علت‌های عصبی مانند سکته مغزی و تشنج استفاده کرد.
پس از غش، نیازی به مداخله زیاد نیست، زیرا پس از خروج فردی که برای مدت معینی بیهوش بوده جریان خون بهبود می‌یابد. با این حال، اگر علت این غش نشان دهنده یک مشکل جدی باشد، ممکن است لازم باشد روند درمان به عنوان یک معاینه شروع شود. بنابراین، پزشک برای انجام مداخلات لازم در هنگام غش بسیار مفیدتر خواهد بود. جدا از این، در موارد غش ناشی از کمبود برخی از مواد مغذی و نیازهای بدن مانند افت قند خون یا از دست دادن آب، دادن مایعات به فرد غش شده و رفع نیازهای او مانند اموال اب مفید است. همچنین، در صورت وجود حالت غش به دلیل قند خون، می‌توان از غذاهای حاوی کربوهیدرات و مواد غذایی افزایش دهنده قند خون استفاده کرد.
برای تسریع جریان خون به مغز و از بین بردن عواملی که تنفس را دشوار می‌کند، باید موقعیت‌های لازم را برای فرد غش فراهم کرد. جدا از آن، جدا کردن فرد غش شده با عوامل فیزیکی مانند سیلی زدن یا تلاش برای تکان دادن او تأثیری نخواهد داشت. همچنین، پرهیز از شرایطی مانند ریختن آب روی فرد غش شده، بوییدن الکل یا ادکلن، از هشدارهای مهم پزشکان است.
در درمان غش در طب سنتی و پزشکی، برای شرایطی که مستعد سنکوپ هستند، اقداماتی انجام می‌شود. اما برای اصلاح کامل سنکوپ، باید علت زمینه‌ای آن را برطرف کرد. برخی از روش‌های استفاده شده در درمان غش عصبی و سایر انواع غش، عبارتند از:
- تغییر داروهای در حال استفاده
- پوشیدن لباس و جوراب هایی که به بهبود گردش خون کمک می‌کند
- مراقبت هنگام ایستادن
- اجتناب از موقعیت‌هایی که باعث غش می‌شود
- درمان بیماری‌های ساختاری قلب با جراحی یا روش‌های دیگر
- قرار دادن باتری تنظیم کننده ریتم قلب
- افزایش مصرف نمک، نوشیدن مایعات فراوان و محدود کردن مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین.
استرس و غش ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و درمان غش باید با توجه به نوع بیماری، سن و جنسیت بیمار به صورت خاص ترتیب داده شود. حتی اگر سنکوپ به همین دلیل باشد، درمانی که برای یک بیمار مفید است ممکن است برای دیگری مناسب نباشد. بهتر است افرادی که با مشکلات غش مواجه هستند، به یک موسسه بهداشتی مجهز برای تشخیص و درمان مراجعه کنند. نباید فراموش کرد که غش ممکن است نشانه یک بیماری جدی باشد که ممکن است زندگی را تهدید کند، بنابراین افراد مبتلا به غش نباید از مشورت با پزشک صرف نظر کنند. بهترین آرزوهای سلامتی را برای شما داریم.
