کبوترخانه های اصفهان : در دوران حکومت صفویان و قرن 16 و 17 میلادی، ایرانی ها، برای راحتی کبوترها و استفاده از فضولات آن ها، برای حاصلخیز کردن مزرعه های خربزه و خیار، برج های قابل اسکان بسیاری ساختند. در آن دوران، صفویان به خربزه علاقه بسیار داشته و معتقد بوده که فضله کبوتر، میتواند یکی از بهترین کودها برای دانه خریزه باشد. به همین خاطر کبوترهای زیادی را در این برج ها جمع میکرد تا بتواند از فضولات آن ها استفاده کند. کبوترخانه های اصفهان با آجر ساخته شده و روی آن با گل و آهک پوشانده شده، همین ساختار باعث شده تا این برج های یکی از زیباترین و در عین حال ظریف ترین کبوترخانه های در دنیا باشند. در زمان های بسیار قدیم، اصفهان بیش از سه هزار کبوترخانه داشت که امروزه تنها سیصد تا از آنها، اطراف این شهر قرار دارند که کمی تخریب هم شده اند. به خاطر وجود کودهای مدرن امروزی و مواد شیمیایی، این برج ها غیر قابل استفاده بوده و همینطور به دلیل رسیدگی نکردن به آن ها باعث تخریب شده اند.

کبوترخانه های اصفهان

ساختار کبوترخانه های اصفهان

این کبوترخانه ها، به شکل استوانه های خشتی بوده که از گچ و آهک ساخته شده اند. حدود هجده متر ارتفاع داشته و تا چهار هزار کبوتر را جای میداد. این برج ها، شبیه به قلعه ها ورودی کوچک به اندازه کبوترها داشته. غیر قابل نفوذ بوده و از حمله حیوانات و شکارچیان به کبوترها جلوگیری کرده است.  اگر داخل این برج ها را ببینید، بالکن های کوچکی به شکل شطرنجی کنار هم قرار گرفتند و به عنوان لانه برای کبوترهای استفاده می شدند. کف این برج ها شیب دار بوده تا فضله کبوترهای به سمت حفره مرکزی رسیده و خشک شوند. صفویان سالی یکبار این برج ها را باز میکردند تا  فضولات جمع شده تا بردارند. همین فضولات که اکنون بی ارزش هستند، در قرن 17 میلادی، هر پنج کیلوگرم آن، چهار پنس انگلیس ارزشمند بوده. کبوترها را به اجبار در این برج ها نگه نمیداشتند و تنها به خاطر ظاهر حفره ها که شبیه به صخره ها و شکاف ها بودند، کبوترها تمایل به ساخت لانه و زندگی در آن ها را داشتند. با اینکه این برج ها سرپناهی برای کبوترها بوده، اما این حیوانات برای پیدا کردن آب و غذا باید محل را ترک کرده و شب هنگام دوباره به برج باز میگشتند.

ساختار کبوترخانه های اصفهان

کاربرد کبوترخانه های اصفهان در زمان صفویان

همانطور که گفته شد، صفویان از فضله این کبوترها به عنوان کود برای خربزه استفاده میکردند. اما استفاده دیگر آن ها از این فضولات، در صنعت چرم بوده و برای نرم کردن چرم از آن استفاده میکردند. علاوه بر این، یکی از مهم ترین موارد استفاده از فضولات کبوترها، برای ساخت باروت ها بود. اما بعد از بوجود آمدن موادهای شیمیایی و کودهای بهتر، این برج ها عملا بلا استفاده شده و فراموش شدند. از آن سیصد کبوترخانه، تنها 65 مورد در میراث فرهنگی قرار گرفته و حفظ میشوند. توریست ها و گردشگران تور اصفهان اگر از این برج ها دیدن کردند، هنوز هم میتوانند کبوترهای وحشی را ببینند که در بعضی از این برج های نیمه تخریب زندگی میکنند.

کاربرد کبوترخانه های اصفهان در زمان صفویان